09 mrt Hoe ver kan je zien op zee?
Hoe ver kan je zien – of: wat is goed zicht?
Mijn moeder vertelde weleens een anekdote uit de Tweede Wereldoorlog. Een oom van haar was burgemeester in Rockanje, waarschijnlijk komt de anekdote daar vandaan.
Toen de Duitse soldaten bij de Zeeuwse en Zuid-Hollandse Stromen aankwamen, daar naar de overkant keken en daar land zagen vroegen ze “is dat Engeland?”. De Hollanders wisten wel beter: de overkant dat was Goeree, maar ze lieten de Duitsers maar in hun waan.
Toen mij dit verhaal verteld werd dacht ik: hoe dom konden die Duitsers zijn? Het is toch ondenkbaar dat je vanaf de Nederlandse kust Engeland kan zien? De afstand van het strand bij Rockanje tot aan Orford Ness is ongeveer 70 zeemijlen. Dat is toch veel te ver om te kunnen zien?
Maar is dat wel zo? Hoe ver kan je kijken? Om die vraag te kunnen beantwoorden zijn er drie dingen belangrijk: de hoogte van de waarnemer, de hoogte van het hoogste punt van de kust die je probeert te zien en de helderheid van de lucht.
De eerste twee hebben te maken met de kromming van de aarde. In iedere nautische almanak kan je de formule vinden onder het kopje “distance rising and dipping” of “Geographical range table” – de afstand waarop een licht soms net wel, soms net niet te zien is. Als een golf de boot met de waarnemer net iets hoger tilt zie je het licht wel, als de boot net in een golfdal zit zie je het licht net niet. Op de zeekaart kan je zien hoe hoog het licht van een vuurtoren is boven zeeniveau, ook in de “List of Lights” kan je die hoogtes opzoeken. Bij kusten met groot tijverschil zoals Normandië wel even corrigeren voor de stand van het tij. Dan moet je nog even inschatten hoe hoog jouw oog boven het wateroppervlak zit en dan kan je deze formule gebruiken:
Afstand (M) = 2,08 x (√H + √h)
H = hoogte in meters van licht vuurtoren of bergtop
H = hoogte in meters van het oog van de waarnemers
Met deze formule is meteen duidelijk dat het ondenkbaar is om vanaf de Nederlandse kust de Engelse kust te kunnen zien: beide zijn veel te laag: je hebt hoogtes van 283 m nodig aan beide zijden en daarvoor zijn zowel de Nederlandse als de Engels kust veel te laag!
Echter: toen wij met zeezeilvereniging Genosea naar IJsland voeren zagen wij 4 dagen na ons vertrek van de Faroer in het Noorden een wolkje – dachten wij. Maar wolkjes veranderen: worden groter of kleiner of verplaatsen zich, maar dit wolkje was verdacht constant. Het was rustig weer, dus konden we de verrekijker goed gebruiken en het wolkje bleek geen wolkje maar de top van een berg, met sneeuw en rotsen. Volgens onze zeekaart moest dit de Hvannadalshnúkur zijn, met 2110 m de hoogste berg van IJsland die ook nog aan de Zuidkust van IJsland ligt.
Wij voeren met de Dutch Rebel, als je op dek stond was de hoogte van je oog boven zeeniveau ongeveer 3 m. Met bovenstaande formule kom je dan op 99 zeemijlen. OK – wij zagen de top natuurlijk iets boven de horizon, dus de afstand zal iets minder geweest zijn. Maar daar in het hoge Noorden blijkt een zicht van ca 90 zeemijlen dus goed mogelijk te zijn!
Met andere woorden: als de Nederlandse kust en de Engelse kust wat hoger geweest waren, en de lucht net zo helder als tussen de FarOer en IJsland, dan was het niet ondenkbaar geweest om de overkant te zien.
Dus die Duitsers waren iets minder gek dan wij dachten.
Geen reactie's